İş Kazaları ve İş Kazası Sayılan Durumlar

İş kazaları çalışma hayatında özellikle çalışan ve işverenin karşılaşmak istemeyeceği durumların başında gelmektedir. Ancak buna rağmen gerek çalışan gerekse işverenden kaynaklanan ihmal veya tedbirsizliklere bağlı olarak iş kazaları yaşanmaktadır. Son yıllarda bu konuda önlemler arttırılmış ise de; Tamamen önüne geçilmiş değildir. Çalışma hayatında karşılaşabilecek iş kazaları sayılar durumlar, iş kazası nedeniyle çalışanın hakları ve iş kazasının unsurları gibi konulara detaylıca değinmeden önce; 6331 sayılı kanuna göre iş kazası nedir? Sorusuna cevap verelim.

İş Kazası Nedir?

İş kazalarının en güncel ve anlaşılabilir tanımı 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda” yapılmıştır. Buna göre iş kazası;

            “İş sahası içerisinde ya da işin yerine getirilmesine bağlı olarak meydana gelen ölüm veya vücut bütünlüğünü ruhen veya bedenen engelli hale getiren olay”

Şeklinde tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere iş kazasının en önemli sonucu ölüm olayının gerçekleşmesidir. Bunlar haricinde çalışanın ruhen ya da bedenen engelli duruma gelmesi de iş kazası unsurları arasında yer alır.

İş Kazalarının Unsurları

Yukarıda iş kazası nedir? Başlığımızda yapmış olduğumuz tanımdan da anlaşılacağı üzere meydana gelen kazanın “iş sahası” içerisinde gerçekleşmiş olmak gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. Önemli olan işin gerçekleştirilmesine bağlı olarak iş kazalarının meydana gelmesidir. Hatta bazı durumlarda işin yerine getirilmesi haricinde meydana gelen kazalar iş kazası olarak nitelendirilmektedir. 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununda iş kazası sayılabilecek durumlar düzenlenmiştir.

1. İş sahası içerisinde meydana gelen iş kazaları
2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle ya da sigortalının kendi adına bağımsız olarak çalıştığı işin yürütülmesi sırasında
3. Sigortalının görevli olarak işveren tarafından iş sahası dışında başka bir yere gönderilmiş olduğu zamanlarda,
4. Emzikli kadın sigortalının yasa gereği çocuğuna süt vermek için iş sahasından ayrıldığı zamanlarda
5. İşveren tarafından sağlanan servis araçları ile işe gidip gelinen zamanlar içerisinde,

Meydana gelen kazalar 5510 sayılı yasa kapsamında iş kazası sayılan durumlar içerisindedir.

Vermiş olduğumuz bu bilgiler sonrasında iş kazası unsurlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

• Çalışanın sigortalı olarak görev yapıyor olması
• Yukarıda belirtmiş olduğumuz iş kazası sayılan durumlar dahilinde kazanın gerçekleşmesi,
• Meydana gelen kaza ile çalışanın yaralanması, ölümü veya engelli hale gelmesi durumları arasında illiyet bağının bulunması gerekmektedir.

İş Kazaları Nedeniyle Açılacak Olan Davalar

İş kazaları, ceza hukuku, tazminat hukuku veya borçlar hukuku gibi farklı hukuk dallarına konu olabilecektir. Bu davalar genellikle; “İş Kazası Tespit Davası” ve “İş Kazası Nedeniyle Açılacak olan maddi manevi tazminat davalarıdır. Bunlar haricinde iş kazaları çoğunlukla ceza davalarına ve sigorta şirketlerince açılacak olan “rücu davalarına” konu olabilmektedir.

İş Kazası Tespit Davası

İş kazaları sonrasında açılması muhtemel davlardan ilki iş kazası tespit davalarıdır. Sosyal Sigortalar Kurumana ulaşan iş kazası bildirimi sonrasında yetkililer kazanın meydana gelmiş olduğu iş sahası içerisinde veya 5510 sayılı yasanın 13. Maddesinde belirtilen iş kazası sayılan durumlar dahilinde incelemelerde bulunmaktadırlar.

Yapılan incelemeler sonrasında meydana gelen kazanın iş kazası olmadığı sonucuna varılması halinde açılan davalardır. Genel amaç meydana gelen kazanın iş kazası unsurları içerisinde yer olduğunun tespit edilmesidir. Herhangi bir şekilde kazanın iş kazası olmadığının yetkili kurumlarca bildirilmesi ve iş kazası tespit davasının açılmaması veya davanın işçi aleyhine sonuçlanması halinde çalışanın maluliyet aylığı alamayacağı gibi iş göremezlik ödeneğinden de mahsur kalacaktır.

İş Kazası Sonrasında Açılacak Olan Ceza Davaları

İş kazaları sonrasında açılabilecek veya karşılaşılması muhtemel ceza davaları TCK 89 maddesinde düzenlenen taksirle yaralama ve TCK 85 maddesinde düzenlenen taksirle ölüme sebebiyet verme suçlarıdır. Genellikle işveren aleyhine açılan davalardır. Çalışanın yaralanmasına veya ölümüne neden olan iş kazası nedeniyle yapılacak olan incelemeler sonrasında işverenin kusurlu olduğunun, işveren tarafından alınması gereken tedbir ve önlemleri almamasına bağlı olarak kazanın meydana geldiğinin tespit edilmesi halinde açılması mümkündür.

Çalışanın yaralanması halinde TCK 89 maddesi uyarınca açılacak olan davalarda işveren veya tespit edilecek başkaca sorumlular; 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması mümkündür. Ancak çalışanın yaralanmasının derecesine veya engelli hale gelmesi durumunda verilecek olan cezaların arttırılması mümkündür.

İşveren veya başkaca sorumlular hakkında iş kazası sonrasında açılacak olan başka bir ceza davası ise TCK 85 maddesinde düzenlenmiş taksirle ölüme sebebiyet verme suçudur. Kazadan dolayı çalışanın ölmesi halinde sorumlular hakkında verilecek olan hapis cezası genellikle 2 yıl ile 6 yıl arasında hapis cezasıdır.

İş Kazası Nedeniyle Maddi Manevi Tazminat Davası

İş kazalarına bağlı olarak açılması muhtemel davalardan birisi de iş kazası nedeniyle maddi manevi tazminat davalarıdır. İş kazası nedir? Başlığımızda da yapmış olduğumuz tanımda görüldüğü gibi çalışanın bedensel ya da ruhsal olarak engelli hale gelmesi maddi manevi tazminat yükümlülüğünü doğurabilmektedir. Bunun haricinde iş kazaları nedeniyle ölüm olayının gerçekleşmesi çalışanın yakınlarının maddi manevi tazminat hakkını doğurmaktadır.

Bu tazminat hakkının doğabilmesi için öncelikle yukarıda belirtmiş olduğumuz iş kazası unsurlarının gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu nedenle iş kazası nedeniyle maddi manevi tazminat davası açılmadan önce usulüne uygun şeklide iş kazası bildiriminin yapılması zorunludur. Bu konuda tazminat davaları açılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumunun incelemeleri önem arz etmektedir. Meydana gelen kazanın iş kazası olmadığı yönünde bir rapor düzenlenmesi halinde en kısa zamanda “iş kazası tespit davası” açılmalıdır.

İş Kazalarında Bildirim Süresi

İş kazaları sonucu meydana gelebilecek yaralanma ve ölüm olayları bir takım adli işlemlere de konu olabilmektedir. Bu nedenle kazanın meydana gelmiş olduğu anda derhal kolluk kuvvetlerine bildirilmesi gerekmektedir.

Bunun dışında iş kazası ayrıca 3 (üç) iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi zorunludur.

İş Kazalarında İşverenin Sorumluluğu

İşveren çalışma sahası içerisinde iş sağlığı ve güvenliği kapsamında gerekli güvenlik önlemlerini almakla yükümlüdür. İş kazalarında işverenin sorumluluğu da bu yükümlülük çerçevesinde belirlenmektedir. Öncelikle iş kazalarında, işverenin sorumluluğundan söz edebilmek için yukarıda belirtmiş olduğumuz iş kazası unsurlarının oluşması gerekmektedir. İşverenin sorumluluğu genellikle yargılama aşamasında ve bilirkişi incelemesi sonucu tespit edilmektedir. Buna göre iş veren kusursuz, kusurlu veya işveren/çalışan kısmen kusurlu şeklinde raporlar düzenlenebilmektedir.

Sık Sorulan Sorular