Dolandırıcılık Suçu ve Cezası (TCK 157 ve TCK 158)

Dolandırıcılık suçu ve cezası temel ceza kanunumuz 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun TCK 157 ve TCK 158. Maddelerinde; Basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık olarak iki ayrı başlık altında düzenlenmiş bir suçtur. Bu ayrımda failin kulanmış olduğu hileli ve aldatıcı davranışın ağırlığı ve kullanılan yöntemler dikkate alınmıştır. Ceza hukuku alanında fail için seçimlik hareketli suçlardandır. Failin dolandırıcılık suçundan dolayı cezalandırılabilmesi için aşağıda detaylandırmış olduğumuz dolandırıcılık suçu unsurlarının gerçekleşmesi gerekmektedir.

DOLANDIRICILIK SUÇU UNSURLARI

TCK 157. Maddesinde dolandırıcılık suçu ve cezası konusunda gerekli tanımlar yapılmıştır. Ayrıca TCK 157 maddesinde kısmen dolandırıcılık suçunun unsurlarına yer verilmiştir. Genel olarak hileli ve aldatıcı davranışlar dolandırıcılık suçunun temeli oluşturmaktadır. Ancak failin sergilemiş olduğu her davranış hileli ve aldatıcı davranış olarak kabul edilemeyebilir. Hangi davranışların bu kapsamda değerlendirildiği konusunda yüksek yargı organları ve yerel mahkemelerin konuya bakış açısı dikkate alınarak bir cevap vermek yerinde olacaktır.

Hileli Davranış

Hileli davranış mağdurun gerçek iradesini etkileyecek derecede olmalıdır. Basit inanılması güç hatta imkansız davranışlar çoğu zaman yargı organlarında hileli davranış olarak kabul edilmemektedir.

Aldatıcı Davranış

Failin sergilemiş olduğu davranışların hileli olarak kabul edilmesinde genellikle; Söylenmiş olan yalanın şiddeti dikkate alınmaktadır. Bu durumda aldatıcı davranış olarak kabul edilmektedir. Ayrıca suçun mağdurunun içinde bulunduğu duruma göre de bir karar verilmesi mümkündür. Örneğin psikolojik olarak bir rahatsızlığı ve travma halinde olan kişilerin hileli davranışlar ile kandırılması daha kolay olabilmektedir.

Zarar / Yarar

Yukarıda belirtmiş olduğumuz hileli ve aldatıcı davranışlardan dolayı mağdurun ekonomik anlamda bir zararının bulunması gerekmektedir. Olaydan dolayı üzüntü yaşaması gibi ruhsal zararlar dolandırıcılık suçu kapsamında belirtilmiş “zarar” olarak nitelendirilmemektedir.

Dolandırıcılık suçu unsurları arasında en sık karşılaşılan bir başka durum ise yarardır. Failin veya bir başka kişinin bu aldatıcı ve hileli davranış nedeniyle ekonomik anlamda bir yararının bulunması gerekmektedir.

Mağdurun Tasarruf Yetkisi

Son olarak değinmek istediğimiz dolandırıcılık suçu unsuru ise mağdurun tasarruf yetkisine ilişkindir. Meydana gelen zarardan dolayı karşılaşılan zarara ilişkin mağdurun bu konuda tasarruf yetkisi bulunması gerekmektedir. Dolandırıcılığa konu olan mal veya diğer ekonomik değerler konusunda mağdurun tasarruf yetkisi bulunmaması halinde dolandırıcılık suçu oluşmayacaktır. Ancak failin bu kez hırsızlık suçundan yargılanması olası bir durumdur.

Ankara Ceza Avukatı – Vista Hukuk Bürosu
0312 911 69 59

BASİT DOLANDIRICILIK SUÇU VE CEZASI (TCK 157)

Basit dolandırıcılık suçu ve cezası TCK 157. Maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası verilir.”

Basit Dolandırıcılık Suçunda Görevli Mahkeme

Basit dolandırıcılık suçu ve cezasının düzenlenmiş olduğu TCK 157 maddesinde de belirtildiği üzere suçun ceza üst sınırı 5 yıl olarak belirlenmiştir. Fail hakkında verilebilecek ceza miktarı 10 yıldan fazla olmadığı için yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemesindedir.

Basit Dolandırıcılık Suçunda Yetkili Mahkeme

Ceza hukukunda genel olarak yetkili mahkeme suçun işlenmiş olduğu yer mahkemesidir. Bu nedenle basit dolandırıcılık suçunda da yargılama yetkili mahkeme suçun işlenmiş olduğu yer Asliye Ceza Mahkemesidir.

Basit Dolandırıcılık Suçu ve Uzlaşma

TCK 157 maddesinde düzenlenen basit dolandırıcılık suçu uzlaşma kapsamındadır. Fail hakkında kamu davası açılmadan önce Cumhuriyet Savcılığında uzlaşma prosedürlerinin uygulanması gerekmektedir. Uzlaşma sağlanamaması halinde şüpheli hakkında kamu davası açılmaktadır. Bu konuda görevli birimler genellikle her adliye bünyesinde oluşturulmuş uzlaştırma bürolarıdır.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK (TCK 158)

Nitelikli dolandırıcılık suçu; basit dolandırıcılık suçuna göre uygulamada daha fazlakarşılaşılmaktadır. Fail için öngörülmüş birden çok seçimlik hareket vardır. Esasen suçun nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilmesinde bu seçimlik hareketler ön plana çıkmaktadır. Nitelikli dolandırıcılık suçuna konu olan günümüzde sıkça karşılaşılan dolandırıcılık ve işleniş biçimleri aşağıda belirtilmiştir.

Dini İnanç veya Duyguların İstismar Edilmesi Suretiyle Dolandırıcılık
Kişinin İçinde Bulunduğu Tehlikeli Durum Ya da Zor Şartlardan Yararlanmak Suretiyle Dolandırıcılık
Kişinin Algılama Yeteneğinden Veya Zayıflığından Yararlanmak Suretiyle Dolandırıcılık
Kamu Kurum veya Kuruluşların Aracı Kılınarak Dolandırıcılık
Kamu Kurum ve Kuruluşların Zararına Dolandırıcılık
Basın veya Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan Yararlanmak Suretiyle Dolandırıcılık
Tacir veya Şirket Yöneticisinin Şirket Adına Faaliyetlerini Kullanarak Dolandırıcılık
Meslek veya Sanat Dalı Mensuplarının Kendilerine Olan Güvenin Kötüye Kullanılması Suretiyle Dolandırıcılık
Banka veya Kredi Kurumlarının Aracı Kılınması Suretiyle Dolandırıcılık

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu ve Cezası (TCK 158)

Dolandırıcılık suçunun yukarıda belirilen şekillerde işlenmesi halinde; fail için “üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası” öngörülmüştür.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçunda Görevli Mahkeme

Ağır Ceza Mahkemelerinin görev alanına giren suçlar genellikle 10 yıl ve üzeri suçlardır. Nitelikli dolandırıcılık suçlarında failin sergilemiş olduğu seçimlik hareketlere göre ceza miktarı 10 yıldan fazla olabileceğinden nitelikli dolandırıcılık suçlarında yargılama görevi genellikle Ağır Ceza Mahkemelerindedir.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçunda Yetkili Mahkeme

Nitelikli dolandırıcılık suçunda da yine yetkili mahkeme suçun işlenmiş olduğu yer mahkemesidir. Suçun ağırlığına göre yetkili mahkeme Asliye Ceza veya Ağır Ceza Mahkemesi olabilmektedir.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu ve Uzlaşma

Nitelikli dolandırıcılık suçu uzlaşma kapsamındaki suçlardan değildir. Bu nedenle TCK 158 maddesi nedeniyle uzlaşma hükümleri uygulanmamaktadır.

Dolandırıcılık Suçuna Teşebbüs

Dolandırıcılık suçunda teşebbüs hükümlerinin uygulanması mümkündür. Türk Ceza Kanununun 35. Maddesinde düzenlenen “teşebbüs” tanımından da anlaşılacağı üzere; kişi “işlemeye karar verdiği suça elverişli tüm hareketlere başlayıp; elinde olmayan sebeplerle suçu tamamlayamaması halinde suça teşebbüs etmiş” olduğu kabul edilmektedir. Dolandırıcılık suçuna teşebbüs halinde fail hakkında yukarıda belirtilen ceza miktarlarında “dörtte birinden dörtte üçüne kadar” indirim yapılacağı belirtilmiştir.

Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık sanık hakkında verilecek olan cezalarda ciddi indirim nedenlerine olmaktadır. Dolandırıcılık suçlarında da etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması mümkündür.

Dolandırıcılık Suçunda Daha Az Cezayı Gerektiren Haller

Dolandırıcılık suçunda daha az cezayı gerektiren haller Türk Ceza Kanununun 159/1 maddesinde belirtilmiştir. Buna göre; Dolandırıcılık suçunun hukuki bir ilişkiden doğan alacağını tahsil etmek amacı doğrultusunda işlenmesi halinde failin “altı aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası” ile cezalandırılacağı belirtilmiştir. Ayrıca dolandırıcılık suçunun alacağını tahsil etmek amacıyla işlenmesi hali takibi şikâyete bağlıdır.

Yukarıda belirtilen basit dolandırıcılık suçu, nitelikli dolandırıcılık suçu ve dolandırıcılık suçunun unsurları dikkate alındığında oldukça kapsamlı bir soruşturma ve akabinde yargılamayı gerektiren bir suç türüdür. Bu nedenle gerek dolandırıcılık suçunun mağduru; gerekse dolandırıcılık suçundan hakkında soruşturma yapılan şüphelinin soruşturma ve kovuşturma aşamasında konusunda uzman bir ceza avukatından destek almaları yararlarına olacaktır.

Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Daha çok basit dolandırıcılık suçunda hükmün açıklanmasını geri bırakılması ile karşılaşılmaktadır. Zira nitelikli dolandırıcılık suçu ceza alt ve üst sınırları dikkate alındığında hükmün açıklanmasının geri bırakılması pek mümkün değildir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için;

Sanık hakkında verilen cezanın 5 yıldan daha az olması
Sanığın kasıtlı bir suçtan daha önce hüküm giymemiş olması
Hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını sanığın kabul etmiş olması gerekmektedir.

Sık Sorulan Sorular

Şüphelinin kaçma veya delilleri yok etme gibi durumların varlığı mahkemece takdir edilmesi halinde tutuklama tedbirlerinin uygulanması mümkündür. Özellikle nitelikli dolandırıcılık suçlarında suçun ağırlığı veya kullanılan hile ve desisenin şiddeti veya ceza üst sınırı dikkate alınarak tutuklama tedbiri uygulanmaktadır.

TCK 86/3-a maddesinde düzenlenmiş olan “eşe karşı kasten yaralama” suçu şikayete bağlı suçlardan olmadığı gibi uzlaşma kapsamında da değildir. Fail hakkında resen soruşturma yapılmaktadır.

Dolandırıldım ne yapmalıyım? Bu konuda sık karşılaştığımız soruların başında gelmektedir. Bu konuda öncelikle yetkili makamlara geciktirmeksizin şikayet hakkının kullanılmasında fayda vardır. Diğer suçlarda olduğu gibi dolandırıcılık suçunda da;

Cumhuriyet Savcılığı
Kolluk Kuvvetleri
Yurt dışında bulunulması halinde elçilik ve konsolosluk

Şikayet hakkımızı kullanabileceğimiz yetkili makamlardır.

Özellikle TCK 157 maddesinde düzenlenmiş olan basit dolandırıcılık suçunda uzlaşma; Genellikle meydana gelen zararın karşılaması talebi ile sağlanmaktadır. Herhangi bir uzlaşma sağlanamaması veya suçun TCK 158 maddesinde belirtilmiş nitelikli dolandırıcılık suçu kapsamında olması halinde genellikle yargılama sonucu beklenmektedir. Yargılama sonucunda fail hakkında ayrıca alacak davası veya icra takibi ile dolandırıcıdan paranın geri alınması mümkündür.

TCK 157 maddesinde düzenlenmiş olan basit dolandırıcılık suçu uzlaşmaya tabidir. TCK 158 maddesindeki nitelikli dolandırıcılık suçu uzlaşma kapsamında olmayan suçlardandır.

Gerekli şartları oluşması halinde dolandırıcılık suçunda HAGB kararı verilmesi mümkündür. Sanık hakkında verilen cezanın 5 yıldan az olması ve failin daha önce suç işlememiş olması durumunda HAGB kararı verilebilmektedir.

Ceza hukukunda dolandırıcılık suçu yüz kızartıcı suçlar arasında sayılmaktadır.

Yukarıda da belirtildiği gibi dolandırıcılık suçu yüz kızartıcı suçlar arasında sayılmıştır. Yapılan yargılama sonucunda failin üzerine atılı dolandırıcılık suçunu işlediği sabit görülmesi ve cezalandırılması durumunda memuriyete engel durum teşkil etmektedir.